Effectieve HAZOP-analyse en SWIFT-methode voor procesveiligheid en risicobeheer
HAZOP betekent Hazard & Operability. Tijdens een HAZOP-analyse wordt op een gestructureerde manier de gevaren van (deel)processen in kaart gebracht. Richting het einde van de designfase is de HAZOP-methode zeer geschikt om onvoorziene fouten uit het ontwerp te halen, maar ook tijdens andere fasen kan het een handige tool zijn om met het team een procesontwerp te doorgronden.
Voorbereiding op de HAZOP
Stappen ter voorbereiding van de HAZOP:
- Een team samenstellen
Voor een succesvolle HAZOP-analyse is het essentieel om een goed samengesteld team te hebben. Dit team kan bestaan uit een HAZOP-leider, notulist/scribe, projectleider, procestechnoloog, QA-lid, engineer EIA, operators, machineleverancier, SHE, TD en een specialist in bijvoorbeeld stoom of koeltechniek.
- Sessies plannen
De HAZOP-analyse wordt tijdens een of meerdere groepssessies uitgevoerd. Een HAZOP-sessie kan erg intensief zijn. Houdt de sessies daarom in een goed verlichte ruimte met voldoende ventilatie en plan sessies van maximaal 4 uur per dag met twee korte pauzes.
- Documentatie verzamelen
Bevroren documenten zoals P&ID en FDS zijn van cruciaal belang. Afhankelijk van het project kan ook andere informatie, zoals lay-outs die gevaarlijke gebieden markeren of gebieden met veel verkeer, handleidingen, elektrische en pneumatische tekeningen, foto’s en veiligheidsbladen waardevol zijn.
- Het proces opdelen in nodes
Voor deze stap in de HAZOP-analyse zijn bevroren P&ID’s, PFD’s of andere visuele representaties van het te beoordelen proces nodig. Het proces wordt opgedeeld in deelprocessen, dit worden de nodes genoemd.
De grootte van de node hangt af van de complexiteit van het systeem. Te kleine nodes leiden tot overbodig veel documentatie en mogelijk herhaling, terwijl te grote nodes complex en onoverzichtelijk kunnen worden, waardoor gevaren mogelijk over het hoofd gezien worden.
Normale procesomstandigheden binnen de node worden vastgelegd om complexiteit mede te bepalen.
Tijdens de HAZOP-analyse
Bij aanvang van de HAZOP-analyse worden de documenten door de HAZOP-leider uitgedeeld, en wordt een korte introductie gegeven waarin de HAZOP-methodiek wordt toegelicht. Wanneer niet alle deelnemers met elkaar bekend zijn, zal een korte voorstelronde plaatsvinden. De engineer van het te beoordelen proces licht de werking van het systeem toe. De HAZOP-leider begeleidt het team aan de hand van gidswoorden zoals: druk, flow, temperatuur en deviaties zoals: meer, minder, tegengesteld, door de nodes heen.
De benoemde naakte risico’s worden aan de hand van een risicomatrix beoordeeld op “kans x effect”.
Hierna worden beheersmaatregelen die in het ontwerp aanwezig zijn genoemd en wordt het risico opnieuw beoordeeld. Wanneer blijkt dat het risico niet voldoende onder controle is (score hoger dan 7), worden acties geformuleerd of wordt het risico aanvaard. De notulist/scribe deelt aan het einde van de HAZOP-sessie een rapport en actielijst met de daarbij horende verantwoordelijken. Indien gewenst kan na een afgesproken aantal weken een nieuw contact moment worden ingepland om na te gaan of de acties zijn uitgevoerd.
SWIFT-methode
Indien HAZOP niet verplicht is, kan overwogen worden een SWIFT-methode toe te passen om (deel)processen te doorgronden. SWIFT staat voor Structured What If Technique.
Deze methodiek vergt een betere voorbereiding dan de HAZOP-analyse en zodoende ook meer voorbereidingstijd. De brainstormsessie zelf is hierdoor korter. De SWIFT leider stelt in samenwerking met de klant een checklist op met onderwerpen zoals materiaal/product, externe invloeden, utiliteiten en instrumentatie. Per onderwerp worden een aantal scenario’s opgesomd en net als bij een HAZOP-analyse worden nodes gemaakt van het proces.
SWIFT Brainstormsessie: vragen, risico’s en beheersmaatregelen
Bij aanvang van de brainstormsessie wordt het proces toegelicht door de engineer die verantwoordelijk is voor het ontwerp. Daarna formuleert het team vragen per node, die vaak beginnen met “Wat als…” of een vergelijkbare formulering, zoals “Is het mogelijk dat…”. Denk bijvoorbeeld aan een vraag zoals “Wat als het koelwater wegvalt?”.
De SWIFT leider kan met behulp van de checklist aanvullende suggesties en onderwerpen geven. Zodra de vragen geformuleerd zijn, zal de notulist/scribe één voor één de vragen oplezen. Het team benoemt bij elke vraag de risico’s en geeft aan welke, en of er voldoende beheersmaatregelen aanwezig zijn. Indien dit niet het geval is worden acties genoteerd, of wordt het risico geaccepteerd.
Een actielijst en rapport worden gedeeld. Net als bij de HAZOP-methode, kan indien gewenst na een afgesproken aantal weken een nieuw contact moment worden ingepland om na te gaan of de acties zijn uitgevoerd.
Een keer verder praten over uw uitdaging?
Mark Horvers
+31 88 20 11 700 / +32 9 26 95 100
